ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ
ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ
Χειμερινό εξάμηνο 2014-2015
Αίθουσα Γ3, 15:00-17:00
Υπεύθυνοι σεμιναρίου: Αθηνά Αθανασίου και Γιώργος Τσιμουρής
Δημόσιος λόγος και κριτική:
Ο/Η κοινωνικός/ή επιστήμονας ως δημόσιος/α διανοούμενος/η
Ανάμεσα στο ηρωικό «μεγάλο αφήγημα» του «φωτισμένου και προικισμένου πνευματικού ανθρώπου» που εκφέρει έναν λόγο «αυθεντίας» και στην τρέχουσα νόρμα των think tank και των επαγγελματοποιημένων λειτουργών της εργαλειακής σκέψης, μπορούμε να ιχνηλατήσουμε, και με αναφορά στην οπτική του Έντουαρντ Σαΐντ, τη μορφή του δημόσιου ή κοινωνικού διανοούμενου ως εκείνου/ης που παραμένει, μεταφορικά, ξένος/η και εξόριστος/η, δηλαδή με κριτική (και όχι υποτελή ή διεκπεραιωτική) σχέση απέναντι στην εξουσία και τα κέντρα ισχύος. Πρόκειται για μια ιδιότυπη εκδοχή «εξορίας»: μέσα στο δημόσιο χώρο της «πόλης» αλλά εναντίον των συμβάσεων του ανήκειν.
Ο όρος «διανοούμενος/η» παραπέμπει σε μια εξαιρετικά ασαφή κοινωνική κατηγορία (αν μπορεί να εκληφθεί ως «κοινωνική κατηγορία») και διέπεται από εννοιολογική αμφιθυμία. Ως όρος, χρησιμοποιείται για να περιγράψει, άλλοτε θετικά και άλλοτε απαξιωτικά, διάφορες κατηγορίες πολιτών ή μορφές δημόσιου λόγου, ενώ σχεδόν ποτέ δεν χρησιμοποιείται ως αυτοπροσδιορισμός. Ωστόσο, παρά τις καθολικές αξιώσεις που υπαινίσσεται, ο όρος δεν αναφέρεται σε μια οικουμενική κατηγορία ούτε σε οικουμενικής ισχύος παραδοχές. Γι’ αυτό και θα αποπειραθούμε να εξετάσουμε κριτικά τα ερωτήματα: Τι σημαίνει δημόσιος/α διανοούμενος/η; Σε τι συνίσταται η ηθική και η πολιτική ευθύνη των διανοουμένων (αλλά και γιατί ο όρος «διανοούμενοι» συνδέεται σχεδόν στερεοτυπικά με την έννοια της ευθύνης); Πώς διαφοροποιείται από όρους όπως «ειδήμονες», «εμπειρογνώμονες», «πνευματικοί άνθρωποι», ή ακόμη και το χλευαστικό «κουλτουριάρηδες»;
Στο πλαίσιο του σεμιναρίου, θα μας απασχολήσει η σχέση δημόσιου λόγου/παρέμβασης και πολιτικού βίου, ιδιαίτερα αναφορικά με τη θέση των κοινωνικών επιστημών και κοινωνικών επιστημόνων στα «κοινά». Θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε πώς οι κοινωνικοί επιστήμονες, ως δημόσιοι διανοούμενοι, συμβάλλουν στη δημιουργία των παιδαγωγικών και πολιτισμικών συνθηκών που προωθούν την κριτική σκέψη και τον ελεύθερο διάλογο∙ πώς παράγεται κάθε φορά ο δημόσιος λόγος και χώρος∙ πώς ορίζεται η «δημοσιότητα» και πώς διαπερνιέται από έμφυλες, φυλετικές, εθνικές, ταξικές και άλλες διαφοροποιήσεις. Έτσι, θα εξετάσουμε μια σειρά από σχετικά ζητήματα, όπως, ενδεικτικά: κριτική της ιδεολογίας, κοινωνική επιστήμη «εντός των τειχών» και «εκτός των τειχών», σχέση διανόησης και κοινωνικού καταμερισμού εργασίας, δημόσιος λόγος, εξουσία και λογοκρισία, γνώση και «οικονομία της αγοράς».
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
15 Οκτωβρίου
Σωτήρης Δημητρίου
Η ιστορικότητα του διανοούμενου
22 Οκτωβρίου
Αθηνά Αθανασίου και Γιώργος Τσιμουρής
Κριτική, διανοούμενοι και εξουσία
29 Οκτωβρίου
Δημήτρης Πλάντζος
«Η κόκκινη θολοκουλτούρα εν δράσει»: Για μια αρχαιολογία χωρίς αρχαιολόγους
5 Νοεμβρίου
Σάββας Μιχαήλ
«Τι αιώνα κάνει έξω;» - Ο διανούμενος, η εποχή, η πολιτική της αλήθειας
12 Νοεμβρίου
Γεράσιμος Μακρής
Με αφορμή τηνοργάνωση του Ισλαμικού Κράτους της Συρίας και του Ιράκ: Σκέψεις για τη συμβολή της ανθρωπολογικής ευαισθησίας
19 Νοεμβρίου
Μαίρη Ζυγούρη
Δημόσια τέχνη: Σώμα, χώρος, κριτική
26 Νοεμβρίου
Θεόφιλος Τραμπούλης
Το γκροτέσκο ως πολιτική κατηγορία
3 Δεκεμβρίου
Ειρήνη Αβραμοπούλου
Επιτόπια έρευνα στη φιλοσοφία του ακτιβισμού: Τα μονοπάτια της σκέψης συναντούν τα μονοπάτια του δρόμου
10 Δεκεμβρίου
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς και Στάθης ΓουργουρήςΗ ευθύνη των διανοουμένων
17 Δεκεμβρίου
DavidHarvey (προβολή video: «Στα Μονοπάτια της Σκέψης»)
Τι είναι νεοφιλελευθερισμός
7 Ιανουαρίου
Χριστίνα Κουλούρη
Ο δημόσιος ρόλος του/της ιστορικού. Από το σπουδαστήριο στα τηλεπαράθυρα