ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ
ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ
ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2015-16
15:00-17:00, αίθουσα Γ3 (νέο κτίριο, 3ος όροφος)
ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ Επ. Καθηγήτρια Ράνια Αστρινάκη - Επ. Καθηγήτρια Αλίκη Αγγελίδου
(ΑΝΑ)ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΔΕΣΜΟΥ
ΣΤΗ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΥΝΘΗΚΗ
Η νεοφιλεύθερη συνθήκη έχει μετασχηματίσει, όλες τις σφαίρες της κοινωνικής πραγματικότητας στην ύστερη νεωτερικότητα, όλες τις μορφές ζωής και βιωμένης εμπειρίας. Η νεοφιλελεύθερη θεωρία και πρακτική-πολιτική που εγκαινιάστηκε στις χώρες του «Παγκόσμιου Νότου» για να εισαχθεί στη συνέχεια και στον ευρω-αμερικανικό κόσμο, επέβαλε την πρωτοκαθεδρία των αρχών της οικονομίας της αγοράς έναντι οποιουδήποτε πολιτικού και κοινωνικού προτάγματος, καθιστώντας τις βάση για να «αναδομηθούν» όχι μόνο η οικονομία, αλλά επίσης το κράτος, η πολιτική και η κοινωνία.
Οι μετασχηματισμοί τους οποίους ενεργοποίησε η διαδικασία εδραίωσής της έχουν αναλυθεί κριτικά στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες και εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο γόνιμου διαλόγου μεταξύ τους. Ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, εγκαθίδρυση της χρηματοπιστωτικής λογικής, διαχείριση των κρίσεων επωφελώς για τους οικονομικά ισχυρούς και μετατροπή του κράτους σε φορέα αναδιανομής του πλούτου.Εμπορευματοποίηση της ιδιότητας του προσώπου και των οικείων ανθρώπινων σχέσεων και υποκειμενοποίηση με βάση τις αξίες και τους νόμους της αγοράς. Μετασχηματισμοί στους τρόπους οργάνωσης της κρατικής εξουσίας και διακυβέρνησης με τη μεταφορά κρίσιμων εξουσιών σε διεθνικούς φορείς και εταιρικά δίκτυα, την αποπολιτικοποίηση και ιδιωτικοποίηση της κρατικής εξουσίας και τη μετατροπή της σε ζήτημα τεχνογνωσίας, με απαξίωση της δημοκρατίας και της πολιτικής, την αποδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους, την ενίσχυση του κράτους-νυκτοφύλακα και την ανάδυση της «κοινωνίας των πολιτών».
Οι μετασχηματισμοί αυτοί, απαξίωσαν τα κοινωνικά οράματα, τα συλλογικά πολιτικά υποκείμενα και τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά κατακερματίζοντας τον κοινωνικό ιστό και αναπροσδιορίζοντας την έννοια του πολίτη. Οδήγησαν στην αναδιανομή προς τα πάνω πλούτου, εξουσίας και δικαιωμάτων, τόσο στο εσωτερικό των χωρών όσο και μεταξύ των χωρών (Βορρά/Νότου), με συνέπειες τη διόγκωση των ανισοτήτων και της δομικής βίας και την παγίωση της επισφάλειας. Σε συνδυασμό με τα κύματα μεταναστών και προσφύγων, από περιοχές όπου μαίνονται πολιτικο-οικονομικές κρίσεις ή συγκρούσεις, διαμόρφωσαν συνθήκες πρόσφορες για την ανάπτυξη διάφορων μορφών ρατσισμού και ανοικτής ή υποβόσκουσας κοινωνικής βίας και για τη μαζική δημιουργία «ανθρώπινων απόβλητων».
Τρεις δεκαετίες μετά την εισαγωγή του στην Ευρώπη, ο νεοφιλελευθερισμός κατέλυσε σε βαθμό που ποικίλλει ανά χώρα βασικές συνιστώσες της φιλελεύθερης παράδοσης που θεωρείτο συγκροτησιακός πυρήνας της. Η πορεία αυτή επιταχύνθηκε απότομα με την κρίση χρέους στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, με αποτέλεσμα οι παραπάνω μετασχηματισμοί να συντελεστούν με ιλιγγιώδη και βίαιο τρόπο, παράγοντας οξύτατες κοινωνικο-οικονομικές και πολιτικές κρίσεις. Και μολονότι ορισμένες όψεις της νεοφιλελεύθερης συνθήκης, ιδίως οι σχετικές με τη λιτότητα, αμφισβητούνται ποικιλότροπα στις διάφορες χώρες, και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην Ελλάδα, με την πολιτική-εκλογική αποδοκιμασία των πολιτικών δυνάμεων που την υπερασπίζονται, η πολιτική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού δεν φαίνεται να αποδυναμώνεται ουσιαστικά ενώ ούτε η ιδεολογική και πολιτισμική ηγεμονία του φαίνεται να αμφισβητείται θεμελιακά με τη συγκρότηση μιας συνολικής εναλλακτικής πρότασης.
Ωστόσο, οι μετασχηματισμοί τους οποίους δρομολόγησε η νεοφιλελεύθερη συνθήκη συντελούνται με διαφορετικούς τρόπους στον τόπο και τον χρόνο, διαπλέκονται μεταξύ τους, συναρθρώνονται με τοπικές διαδικασίες σε επί μέρους συμφραζόμενα και εκδηλώνονται μέσα από πολυάριθμες, αντιθετικές, αντιφατικές, πολυσχιδείς και «τριχοειδείς» διαδράσεις που εκφράζουν διαφορετικούς συσχετισμούς δυνάμεων και πολιτικές. Σ’ αυτές εμπλέκονται ποικίλοι φορείς δράσης με διαφορετικές πολιτικές θέσεις, ιδέες, αντιλήψεις, επιθυμίες, φαντασιακές κατασκευές, συναισθήματα, κ.ο.κ., οι οποίοι συναινούν, συμμορφώνονται, αξιοποιούν, αδρανούν, αδιαφορούν, αντιμάχονται ή προσπαθούν να διαχειριστούν, να παρακάμψουν, να αναχαιτίσουν ή να αμβλύνουν τις επί μέρους διαδικασίες ή κυρίαρχες πολιτικές και τις συνέπειές τους, να ανασυνταχτούν, να ορθώσουν συλλογικές αντιστάσεις ή και να συγκροτήσουν εναλλακτικές προτάσεις κοινωνικών οραμάτων και συλλογικών δράσεων. Στην πορεία δημιουργούν νέες καταστάσεις, νέες κοινωνικές κατηγορίες, υποκειμενικότητες κοινωνικότητες και κοινότητες, νέες (μικρο)πολιτικές και νέους τρόπους σκέψης και δράσης.
Σε προηγούμενο σεμινάριο, με αφορμή την «ελληνική κρίση», της οποίας η έλευση ήταν ακόμα σχετικά νωπή, συζητήσαμε ορισμένες θεωρητικές πτυχές της νεοφιλελεύθερης συνθήκης, ορισμένους από τους τρόπους με τους οποίους έχει αναδομήσει την πολιτική, το κράτος, την οικονομία και το δίκαιο και αναδείξαμε ορισμένες όψεις της πολιτικής υποκειμενοποίησης και δράσης που αναδύονται στο πλαίσιό της στην Ελλάδα και αλλού.
Στο φετινό σεμινάριο του χειμερινού εξαμήνου θα εστιάσουμε στην ανάλυση αυτών των επί μέρους πρακτικών, διαδικασιών και φαινομένων που εκδηλώνονται σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα, στην Ελλάδα και αλλού, θεωρώντας ότι προσφέρονται για γόνιμη συνομιλία της ανθρωπολογίας με τις άλλες κοινωνικές επιστήμες. Πώς, λοιπόν, μπορούμε να προσλάβουμε και να αναλύσουμε τους τρόπους (ανα)συγκρότησης του κοινωνικού και πολιτικού δεσμού στις σημερινές συνθήκες;
21 Οκτωβρίου 2015: Κατερίνα Νασιώκα (Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Πουέμπλα, Μεξικό)
Οι χωρικότητες της εξέγερσης στην Οαχάκα (2006) και την Αθήνα (2008): ανανοηματοδότηση του κοινού και της κοινότητας
4 Νοεμβρίου 2015: Ξένια Χρυσοχόου (Πάντειο Πανεπιστήμιο)
Οι «προδομένοι πιστοί του συστήματος»: ο στόχος επιρροής των ενεργών μειονοτήτων της άκρας δεξιάς
11 Νοεμβρίου 2015: Αλέξανδρος Κιουπκιολής (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης)
Κινήματα μετά την ηγεμονία: η μεταηγεμονική θεώρηση των σύγχρονων δημοκρατικών κινημάτων και οι κριτικές της
18 Νοεμβρίου 2015: Πάνος Παπαδημητρόπουλος (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)
Από το «χώρο» στο «κίνημα»: μεταβολές της συλλογικής ταυτότητας στο αναρχικό ρεύμα κατά την περίοδο της κρίσης
25 Νοεμβρίου 2015: Βασίλης Αράπογλου (Πανεπιστήμιο Κρήτης)
Οι άστεγοι και οι θεραπευτές τους: εμπειρίες εξάντλησης και ανθεκτικότητας στη σκιά του κράτους πρόνοιας
2 Δεκεμβρίου 2015: Tyler Boersen (New School for Social Research)
Referendum, Constitutive Sovereignty, and the Demand for Solvency, 2015
9 Δεκεμβρίου 2015: Κωστής Χατζημιχάλης (Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο)
Κρίση χρέους και υφαρπαγή της γης στη μνημονιακή Ελλάδα
16 Δεκεμβρίου 2015: Γιώργος Κανδύλης (Ε.Κ.Κ.Ε.)
Γεωγραφίες της ασφάλειας στην Αθήνα: διερευνώντας τις σκηνές του φόβου και το κοινό τους
13 Ιανουαρίου 2016: ΚατερίναΡοζάκου (University of Amsterdam)
Παράτυπη γραφειοκρατία: διαχείριση της μετανάστευσης και η πολιτική της αορατότητας
20 Ιανουαρίου 2016: Δημήτρης Γκιντίδης (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
Η καπιταλιστική κρίση ως πολιτισμική δυσλειτουργία: πρακτικές και δοξασίες των κυρίαρχων τάξεων στην Ελλάδα και τα διλήμματα της ανθρωπολογικής ανάλυσης